Slikproblemen bij ouderen: 6 praktische tips

Focus op de maaltijd, vermijd afleiding en houd contact met de cliënt. Ouderen met kauw- en slikproblemen kunnen met hun gedachten afdwalen en de concentratie verliezen. Ruud Verkaaik, specialist slikproblemen bij Care Culinair weet vanuit de praktijk dat het belangrijke zaken zijn. Onverwachts een hap krijgen kan van de schrik een slikbeweging opwekken, dat kan zeer fout aflopen.

1. Aandachtspunten

Het is etenstijd! Waar moet je vooral op letten bij ouderen met slikproblemen? Het belangrijkste is dat je behulpzaam bent en ouderen de volle aandacht geeft tijdens de maaltijd. Voorspelbaarheid en interactie maken het aangenamer voor ouderen die moeite hebben om hun gedachten en concentratie bij het eten te houden. Kortom, blijf alert.

Lees hier meer over mogelijke fysieke en neurologische oorzaken van slikproblemen bij ouderen.

2. Houding

Zorg dat iedereen goed rechtop zit tijdens de maaltijd, onderuitgezakt of in elkaar gezakt zitten maakt slikken lastiger.

3. Voedingswaarde behouden

Wortels koken? Giet het kookvocht niet weg maar gebruik het om te pureren. Zo blijft de smaak én vitamines behouden.

4. Presentatie

Snel klaargemaakte gerechten zien er vaak niet aantrekkelijk uit. Besteed voldoende aandacht aan een aantrekkelijke opmaak van het bord met goed herkenbare gerechten. Dat is essentieel om ervoor te zorgen dat de gerechten ook opgegeten worden. Een heldere opmaak met contrasten doet wonderen!

5. Persoonlijke voorkeur

Herkenbare smaakmakers van vroeger of misschien juist een pittige saus voor de liefhebbers helpen om de maaltijd aangenamer te maken. Ken de beperkingen maar zeker ook de voorkeuren van iedere bewoner. Jouw kennis en aandacht dragen ook bij aan de kwaliteit van leven, vooral voor ouderen met dementie.

6. Zorg ervoor dat je de juiste kennis, kunde én middelen hebt

Uiteraard werk je altijd nauw samen met de logopedist en volg je diens adviezen op. Vraag extra advies als je twijfelt. En zorg ervoor dat jij en jouw collega’s de juiste kennis en kunde hebben. Een recept op de juiste consistentie maken en testen is één ding. Maar zorg ervoor dat je dit ook iedere keer weer kunt reproduceren als je eten en drinken bereidt voor jouw bewoners. Twijfel niet je leidinggevende te vragen om de juiste keukengereedschappen en om professionele training als je denkt dat je hierdoor jouw bewoners beter van dienst kan zijn.

Behandeling kauw- en slikproblemen

Het IDDSI framework in het kort

Voor het behandelen van ouderen met kauw- en slikproblemen is het IDDSI (International Dysphagia Diet Standardisation Initiative) framework een aanrader. Volgens IDDSI zijn er 8 verschillende consistenties om de textuur en dikte van voedsel en dranken te benoemen. Dranken vallen tussen niveau 0 – 4 en voedsel onder niveau 3-7.

Afbeelding: International Dysphagia Diet Standardisation Initiative. (2019).

Meer weten over het IDDSI model en hoe deze in de praktijk toegepast kan worden? De training “Hap – slik – weg: als slikken niet vanzelfsprekend is” van Care Culinair gaat dieper in op de niveaus. Verschillende gerechten worden met zo min mogelijk voedselverspilling door cursisten klaargemaakt en besproken om de kwaliteit van leven van ouderen met slikproblemen te verhogen.

Eten en drinken

Natuurlijk is het belangrijk dat het eten en drinken voedzaam is en voldoende vitamine en mineralen bevat. Meerdere porties en kleinere happen helpen, dus neem de tijd om te eten en drinken in een rustige omgeving zonder afleiding.

Tip! Vloeibare dranken met toegevoegde proteïne houden het eiwitgehalte hoog en de vochtbalans op peil. Dit is belangrijk om het verlies van spiermassa bij ouderen tegen te gaan. Het blijft altijd beter om eiwitten via vast voedsel binnen te krijgen maar een eiwitshake is ook een prima keus.

Voorbeeldmaaltijden

Hier vindt u enkele maaltijden die geschikt zijn voor ouderen met slikproblemen, op basis van IDDSI piramide:

• Macaroni met gekookte groenten en vis (level 6-7)

De combinatie van gekookte groenten en pasta met vis vol gezonde vetten maakt het een verantwoorde keus.

• Omelet (level 6)

Het voordeel van een omelet is dat er eindeloos gevarieerd kan worden met groenten en kruiden naar smaak. Serveer het in kleine stukjes op een zacht broodje of boterham zonder korst voor een snelle en gezonde maaltijd.

• Beschuit met jam (level 5)

Weken in melk, ‘puree’ in ring, jam zeven en serveren. Zo lijkt het en smaakt het als een beschuitje met jam maar voor de juiste textuur / consistentie. Het bewijs dat het toch kan en smakelijk overkomt, wat uitnodigt om te eten.

• Havermout / dessertrijst (level 3-4)

Lekker met appelmoes, bananenschijfjes of honing als ontbijt of nagerecht.

• (Griekse) yoghurt of vla (level 2-3)

Op de grens van dranken en voedsel komen yoghurt en vla terug. Met het ruime aanbod tegenwoordig is er altijd wel een optie die in de smaak valt.

Meer weten?

Wilt u extra ondersteuning bij slikproblemen in de ouderenzorg? Care Culinair kan u verder helpen met een scan en coaching on the job. Voor meer informatie neemt u contact op via: careculinair.nl/contact/